Zeytinyağlı Yiyemem Aman – Türk Halk Müziği | Sosyo-Ekonomik Değişimlerin Yansıması
Zeytinyağlı Yiyemem Aman” türküsünün hikayesi oldukça ilginç ve tarihi bir arka plana sahiptir. Türkü, 2. Dünya Savaşı sonrasında Marshall Planı’nın etkileri ve Türkiye’de yaşanan sosyo-ekonomik değişimlerle ilişkilidir.
Marshall Planı, ABD’nin Avrupa’ya yaptığı yardım paketidir ve bu plan kapsamında Türkiye de dahil olmak üzere 16 ülkeye yardım yapılmıştır. ABD, dünyanın en büyük mısır üreticisi olarak, fazla mısırını eritmek ve diğer ülkelere satmak istemiştir. Bu nedenle, Marshall yardım paketinden faydalanmak isteyen ülkelere “mısırözü yağı alma” şartı koymuştur¹.
Türkiye’de bu dönemde ilk margarin fabrikası kurulmuş ve zeytin ağaçları yerlerinden sökülerek zeytinyağı üretimi azaltılmıştır. Amerika, Türkiye’den zeytinyağını dolar karşılığında alırken, mısırözü yağını TL karşılığında satmıştır. Halkın zeytinyağından uzaklaşması ve margarine alıştırılması için, zeytinyağının sağlığa zararlı olduğuna dair yanlış bilgiler yayılmış ve bu durum türküye de yansımıştır. “Zeytinyağlı yiyemem aman, basmadan fistan giyemem aman” sözleriyle, zeytinyağının kötülendiği ve halkın giyim tarzına gönderme yapıldığı bir türkü ortaya çıkmıştır¹².
Bu türkü, dönemin popüler bir türküsü haline gelmiş ve zamanla Türk halkının zeytinyağı kullanma alışkanlığını etkilemiştir. Türkü, aynı zamanda o dönemde yaşanan sosyal ve ekonomik değişimleri de yansıtan bir kültürel miras olarak kabul edilmektedir¹.
Türkü, Bursa yöresine aittir.
2 Kasım 1954’te İhsan Kaplayan tarafından derlenmiş ve Muzaffer Sarısözen tarafından bestelenmiştir.
Kaynak: CoPilot